گوید: امام سجاد(ع) یک عارف بوده و صحیفهی سجادیه را با نگاه عرفانی نوشته است.
گویم: مگر صحیفهی سجادیه را خود حضرت(ع) نوشته است؟
گوید: نمیدانم. یعنی حضرت(ع) شخصاً ننوشته، بلکه فرموده و نوشتهاند؟
گویم: چنین نقل شده است در مقدمهی صحیفه.
گوید: چه نوشته است و چه نوشتهاند، بهرحال مفاهیم صحیفه، عرفانی است.
گویم: تا عرفان را چه بدانی و نگاه عرفانی را چه بخوانی! اگر منظور، آن عرفان است که نگاه مشاهیرش، به بهشت و دوزخ، نگاه تحقیرآمیز یا سهلانگارانه است و «ما را نه غم دوزخ و نه شوق بهشت است» بر لسان شاعرش جاری است، چنین عرفانی چگونه با مضامین (بهعنوان نمونه) دعای سیودوم صحیفه (مربوط به نمازشب) جمع میشود که در آن، چنین آمده:
«اللهم إنی أعوذ بک من نار تغلّظت بها على من عصاک و توعّدت بها من صدف عن رضاک و من نار نورها ظلمة و هیّنها ألیم و بعیدها قریب و من نار یأکل بعضها بعض و یصول بعضها على بعض و من نار تذر العظام رمیماً و تسقی أهلها حمیماً
و من نار لا تبقی على من تضرع إلیها و لا ترحم من استعطفها و لا تقدر على التخفیف عمّن خشع لها و استسلم إلیها تلقى سکّانها بأحرّ ما لدیها من ألیم النکال و شدید الوبال
و أعوذ بک من عقاربها الفاغرة أفواهها و حیّاتها الصالقة بأنیابها و شرابها الذی یقطّع أمعاء و أفئدة سکّانها و ینزع قلوبهم و أستهدیک لما باعد منها و أخّر عنها؛
خدایا به تو پناه میبرم از آتشی که با آن، سخت گرفتهای بر کسی که نافرمانیات نمود و به آن، تهدید کردهای کسی را که از خشنودیات روی گردانید و آتشی که روشناییاش تاریکی است و آسانش دردناک و دورش نزدیک و آتشی که پارهای از آن، پارهای دیگر را میخورد و برخی از آن، بر برخی دیگر، میپرد و آتشی که استخوانها را میپوساند و اهالی خود را آب جوشان مینوشاند
و آتشی که زاریکننده را برقرار نمیگذارد و بر کسی که مهربانی خواهد، رحم نمیآورد و بر کسی که برایش فروتنی کرده و تسلیمش شود تخفیف نمیتواند و با ساکنین خود، با گرمترین کیفر دردناک و گرفتاری سخت، دیدار میکند
و به تو پناه میبرم از عقربهای دهانگشادهاش و مارهای نیشزنندهاش و آشامیدنی آن، که دل و رودهی اهالی خود را تکهتکه کرده و قلوبشان را از جا میکـَند و از تو، راهنمایی میطلبم به آنچه که از آن آتش، دور میسازد و برخورد با آن را عقب میاندازد»
آیا این کلام، کلام کسی است که او را نه غم دوزخ و نه شوق بهشت است؟ اساساً این گفتمان، گفتمان عرفانی است یا گفتمان قرآنی؟